کلمه ساتن به نوعی از بافت اشاره دارد نه نوعی از پارچه. بیشتر پارچه‌هایی که به عنوان ساتن شناخته می‌شوند، جنس نرمی دارند. سطح درخشان آن را در هر جایی، از کیف مجلسی گرفته تا وسایل خانه می توان دید؛ پارچه ساتن پارچه‌ای نیست که صرفاً به خاطر نرمی از آن استفاده شود. این پارچه در مقایسه با بسیاری از پارچه‌ها استفاده‌های بیشتری دارد و اینگونه نیست که فقط در لباس عروسی و لباس بالماسکه به کار رود.
پارچه ساتن چیست؟
پارچه ساتن یکی از سه نوع بافت مهم پارچه است. پارچه‌ای که از امتداد بافت‌های ساده و یکی در میان به‌وجود آمده است. نوع بافت ساتن پارچه‌ای براق، نرم و انعطاف‌پذیر را به‌وجود می‌آورد که در هر محصولی به‌کار رود، جلوه زیبایی به آن می‌بخشد.
ساتن علاوه بر نرمی، یک مشخصه دیگر هم دارد و آن این است که یک سطح پارچه براق و سطح دیگر مات‌تر از طرف دیگر است. این ویژگی به دلیل تکنیک ساخت بافت پارچه است که تنوع زیادی به آنچه که تحت عنوان (بافت پارچه) مشخص می‌شود، می‌دهد.
منشا ساتن چیست؟
تاریخچه ساخت پارچه ساتن به قرون وسطای چین بر می‌گردد. در آن دوران پارچه ساتن منحصراً با ابریشم بافته می‌شد. این پارچه برای اولین بار در شهر گوانجو چین بافته شد.
عرب ها به این پارچه زیتون (zaitun) می‌گفتند که در طول زمان به ساتن (satin ) تغییر نام یافته است. پارچه ساتن و تکنولوژی ساخت آن هر دو از طریق جاده ابریشم به خاورمیانه راه یافتند و سپس به طور گسترده در سراسر این منطقه گسترش پیدا کردند.
ایتالیا اولین کشوری از کشورهای غربی بود که پارچه ساتن در قرن ۱۲ میلادی به آن‌جا راه یافت. بعد از گذشت دو قرن و در قرن ۱۴، ساتن در تمامی اروپا محبوبیت پیدا کرد و حتی در بسیاری از وسایل کاخ ورسای، این پارچه به‌کار رفت.
بافت ساتن چگونه است؟
بافت ساتن اینگونه به وجود می‌آید که تعداد چهار یا بیش از چهار تا نخ پود با یک نخ تار در می‌آمیزد و یا برعکس؛ چهار یا بیش از چهار نخ تار با یک نخ پود تلفیق می‌شوند.
در طی فرایند تولید این پارچه، نخ یا نخ‌های تار در دستگاه بافندگی ثابت نگه داشته می‌شوند و نخ یا نخ‌های پود از بالا و پایین با تار‌ها بافته می‌شوند.
تفاوت پارچه ساتن با سایر پارچه ها چیست؟
ساتن از الیاف دراز و به هم پیوسته تشکیل می‌شود. مشخصه اصلی ساتن، طول رشته‌های آن است و نه الیافی که در آن به کار رفته است. در اصل ساتن از ابریشم بافته می‌شود که نخ‌های بلند و به هم پیوسته‌ای هستند که از پیله کرم ابریشم به دست می‌آیند، البته ساتن‌های جدید از پلی استر و ریون هم بافته می‌شوند. الیاف این دوجنس هم بلند و به هم پیوسته هستند.
انواع مختلف ساتن
انواع مختلفی از پارچه ساتن وجود دارد که عبارتند از:
- بافت ساتن با چهار تارکشی: در نوع ۱ به ۴، نخ‌های پود از روی سه نخ تار رد می‌شوند و سپس به زیر نخ تار بعدی می‌روند و به اصطلاح سه تا رو و یکی زیر بافته می‌شوند. این نوع از ساتن، انعطاف‌پذیری و کشش بیشتری از بافت‌های ساده دارد. بافت‌های ساده به صورت یکی از رو، یکی از زیر بافته می‌شوند.
- بافت ساتن با ۵ تارکشی: این پارچه تقریباً مثل نوع قبل بافته می‌شود؛ با این تفاوت که نخ پود با عبور از ۴ نخ تار به زیر نخ تار بعدی می‌رود و چهار تا رو، یکی زیر بافته می‌شوند.
- بافت ساتن با ۸ تارکشی: این نوع بافت منعطفترین شکل پارچه ساتن است. این پارچه به این صورت ساخته می‌شود که نخ پود از روی هفت نخ تار رد می‌شود و سپس به زیر نخ تار بعدی می‌رود و ۷ تا رو و یکی زیر بافته می‌شود.
ویژگی پارچه ساتن چیست؟
پارچه ساتن خاصیت کشسانی بیشتری از پارچه‌های ساده دارد و به‌طور کلی با جلوه و دراپه زیبای خود شناخته می‌شود.
ویژگی‌های دیگر پارچه ساتن عبارتند از:
- سطح رویی براق: بافت پارچه به‌گونه‌ای است که سطح اصلی پارچه براق و نرم است. سمت دیگر پارچه مات‌تر از سطح اصلی است که علت آن نوع ساختار تار و پود پارچه است. ساتن حس نرمی و مجلل بودن را به مخاطب القا می‌کند.
- دراپه زیبا: به دلیل تراکم الیاف و پایداری پارچه، بافت پارچه دراپه نرم و راحتی را ایجاد می‌کند که پارچه را برای دوختن پرده و لباس مجلسی ایده‌آل می‌کند.
- دوام: پارچه ساتن از الیاف بلندی که با روشی بسیار محکم بافته شده، بافته شده است. به همین دلیل از بسیاری از پارچه‌های ساده مقاوم‌تر است.
- مقاومت در برابر چین و چروک: پارچه ساتن به راحتی پارچه‌های دیگر چین و چروک پیدا نمی‌کند. پارچه‌های ساتن ضخیم کمتر مستعد چین و چروک هستند.
معایب پارچه ساتن چیست؟
به هر حال ساتن هم علاوه بر مزایا، معایب خودش را دارد. معایب این پارچه عبارتند از:
- ساتن لیز است و سر می‌خورد: جنس ساتن به‌گونه‌ای است که محصول دوخته شده با ساتن حالتی لیز و لغزنده به خود می‌گیرد.
- کار کاردن با ساتن دشوار است: چون ساتن نرم و لیز است، خیاطی کردن با آن دشوار است.
موارد استفاده از ساتن
به طور کلی از پارچه استفاده‌های زیادی می‌شود، ساتن هم از قاعده مستثنی نیست. از طراحی داخلی ساختمان گرفته تا صنعت مد و فشن از ساتن استفاده می‌شود. در ادامه به چند کاربرد رایج ساتن خواهیم پرداخت:
- لباس: پارچه ساتن به دلیل دراپه و جلوه زیبا، پارچه اصلی لباس شب و لباس مجلسی به حساب می‌آید.
- اثاثیه منزل: از جمله اولین استفاده‌هایی که در اروپا از ساتن شد، در مبلمان تزئینی کاخ ورسای بود. از این پارچه همچنین در پوشش بالش صندلی و انواع کوسن مبلمان استفاده می‌شود.
- ملحفه تخت‌خواب: به دلیل انعطاف‌پذیری و نرمی ساتن از آن برای پوشش تخت خواب استفاده می‌شود.
- کفش: طراحان کفش برای طراحی کفش‌های مختلف، از کفش‌های باله گرفته تا طراحی پاشنه‌های مختلف کفش، ساتن را انتخاب می‌کنند.
- مد و اکسسوری: کیف و چمدان‌های مجلسی اغلب از ساتن دوخته می‌شوند.
توصیه‌های مراقبتی برای پارچه ساتن:
شستشو و مراقبت از پارچه ساتن عمدتاً بستگی به نوع ساتن دارد. ساتن‌هایی که از الیاف صنعتی ساخته شده باشند، می‌توانند به طور عادی در خانه شست‌وشو شوند؛ در حالی‌که ساتن‌های از جنس ابریشم نیاز به خشکشویی دارند.
چند توصیه کلی برای شستشوی پارچه ساتن در خانه وجود دارد:
- ساتن را با دست و یا با دور آرام ماشین لباسشویی، با آب سرد و مواد شوینده ملایم بشویید.
- ساتن خشک را نباید آویزان و یا مچاله کرد، زیرا به راحتی تغییر شکل می‌دهد.
- ساتن نباید داخل خشک کن انداخته شود. به جای آن می‌توان پارچه را بر روی یک حوله تمیزی که در سطح صاف قرار گرفته، خشک کرد.
