پارچه مخمل چیست؟
مخمل نام نوعی پارچه اشرافی با حالت کرکی است که از الیافی نظیر کتان، پشم، پنبه و ابریشم بافته می‌شود، البته از الیاف دیگری هم در تولید پارچه مخمل استفاده می‌شود. گفتیم مخمل پارچه‌ای لوکس و مجلل به شمار می‌آید که دلیل آن دشواری تولید و ساخت این پارچه است؛ هر چند که با پیشرفت تکنولوژی، هزینه تولید این پارچه کاهش پیدا کرده است.
صفت (مخملی) اصولاً به لطافت و نرمی پارچه مخمل اشاره دارد. در قدیم طاقه‌های پارچه مخمل به عنوان هدایایی با ارزش به پادشاهان پیشکش می‌شدند.
بافت پارچه مخمل
نوع بافت پارچه مخمل با سایر انواع پارچه متفاوت است. این پارچه سه بعدی علاوه بر تار و پود ،کرک یا پرز هم دارد. اصطلاح خواب مخمل یعنی سمتی که پرزهای آن در آن جهت قرار می‌گیرند. زمانی که پرزها در جهت خواب مخمل قرار بگیرند، پارچه مخمل حالت صاف و براق به خود می‌گیرد، اما اگر پرزها در جهت مخالف باشند، پارچه حالتی بدی به خود می گیرد و از زیبایی می‌افتد.
الیاف پارچه‌های مخمل
اولاً مخمل باید از الیاف ابریشم بافته شود، اما به دلیل قیمت بالای ابریشم، مخمل‌ها از ترکیبی از ابریشم و ریون بافته می‌شوند. مخمل‌های تمام ابریشمی بسیار کمیاب بوده و قیمت بالایی دارند.
امروزه الیاف دیگری مثل کتان، پنبه، ویسکوز، ریون و… جایگزین الیاف ابریشم شده‌اند. این الیاف عامل تاثیرگذاری بر روی کیفیت و قیمت پارچه مخمل هستند؛ به عنوان مثال مخمل‌های تولید شده از الیاف مصنوعی مانند ریون، قیمت ارزان‌تری از سایرین دارند. از نظر کیفیت هم مخمل‌هایی که در بافت آنها از الیاف اسپندکس استفاده شده باشد، کیفیت بالاتری دارند و پارچه حالت کشی به خود می‌گیرد.
جنس کرک و پایه مخمل با هم تفاوت دارند. در هنگام خرید اگر به برچسب پارچه دقت کنید، در عنوان اول جنس الیاف کرک و در عموان دوم جنس پایه پارچه معرفی شده است.
روش‌های بافت پارچه مخمل
معمولاً پارچه مخمل از دو روش بافته می‌شود که عبارتند از:
روش بافت دولایه:
در این روش دو پارچه مخمل با اندازه‌های مساوی و با فاصله یکدست در کنار هم قرار می‌گیرند. این دو پارچه به وسیله نخی که در نهایت تبدیل به کرک پارچه می‌شود، به همدیگر بافته می‌شوند. بعد از بافته شدن دو پارچه، نخ متصل‌کننده بریده می‌شود و دو لایه پارچه مخمل تولید می‌شود. نخ‌های بریده شده اکنون به کرک پارچه تبدیل شدند که در تمامی سطح پارچه اندازه یکسانی دارند.
روش بافت روی سیم:
در این روش کرک پارچه با سیمی که آن را به پارچه می‌بافد، هر دو به پایه پارچه بافته می‌شوند. بعد از اتمام کار به وسیله تیغه‌هایی، حلقه‌های دور سیم برش داده می‌شود و پارچه مخمل تولید می‌شود.
انواع پارچه مخمل
پارچه‌های مخمل تقسیم‌بندی‌های متنوع و گوناگونی دارند و از نظر نوع بافت، خواب و شکل، تقسیم‌بندی می شوند. در این مقاله انواع مخمل و طبقه‌بندی‌های آن را معرفی خواهیم کرد.
انواع مخمل از نظر نوع بافت
مخمل ساده و مخمل طرح برجسته دو نوع پارچه مخمل هستند که از نظر نوع بافت با همدیگر تفاوت دارند.
مخمل ساده، مخملی است که تمامی سطح پارچه را پرزهای یک شکل و یک اندازه پوشانده‌اند.
مخمل طرح برجسته که حاصل ابتکار ایرانیان در زمان صفویه است، بافتی متفاوت با مخمل ساده دارد. این پارچه زمینه‌ای ساده دارد که پرزها به صورت طرح‌هایی بر روی پارچه دوخته می‌شوند.
انواع مخمل از نظر خواب پارچه
مخمل یک رو و مخمل دورو دو نوع پارچه مخمل هستند که خواب متفاوتی از همدیگر دارند. به مخملی که یک طرف آن پرزدار باشد، مخمل یک رو می‌گویند. مخمل دو رو مخملی است که هر دو طرف پارچه پرزدار باشد.
انواع مخمل از نظر نوع نقش
دسته اول مخمل‌هایی هستند که مثل فرش طرح‌هایی نظیر طبیعت و طرح‌های اسلیمی بر روی آن کار می‌شود.
دسته دوم مخمل‌هایی هستند که طرح‌های ساده مثل طرح‌های هندسی بر روی آن بافته می‌شود. این کار به وسیله دستگاهی به نام مشته انجام می‌گیرد.
انواع مخمل از نظر شکل
مخمل کبریتی:
مخمل‌هایی هستند که راه راه عمودی دارند. از این پارچه استفاده‌هایی نظیر دوخت شلوارهای مردانه و شلوار و مانتو زنانه می‌شود. این نوع پارچه حساس است و احتیاج به مراقبت دارد.
مخمل گلدار:
مخمل گلدار پارچه نرم و لطیفی است که کمی هم حالت کششی دارد. پشت کار این پارچه، ساده و روی آن طرح‌های برجسته کار شده است.
مخمل ساده:
همان‌طور که از نام آن مشخص است، بر روی این پارچه طرحی کار نشده است. مخمل ساده در دو اندازه وجود دارد: مخمل ۱۱۰ با پرزهای بلند که خاصیت کشسانی ندارد و مخمل۱۵۰ با پرزهای کوتاه که حالت کشسانی دارد.
